De Romeinse politicus Gaius Julius Caesar wordt in 58 voor Christus benoemd tot gouverneur van Gallië. De Romeinen zijn dan al de baas van een klein deel daarvan, maar na een lange oorlog die 8 jaar duurt, slaagt Caesar erin om het hele gebied in te nemen: een enorme verovering! De Gallische Oorlog heeft grote gevolgen voor de geschiedenis. Ook voor ons land…

Gallië. Gallië is een gebied dat ongeveer bestaat uit Frankrijk, België en nog wat delen van Nederland, Duitsland en Zwitserland. Noord-Italië werd er soms ook bij gerekend. In Noord-Italië en zuidoost-Frankrijk (de paarse gebieden op de kaart) waren de Romeinen allang de baas. Caesar verovert nu ook de rest. De bevolking van Gallië bestaat uit allerlei kleine stammen en staatjes die je volgens Caesar in drie hoofdgroepen verdelen kon: de Aquitaniërs in het zuidwesten, de Belgen in het noorden (drie keer raden welk land naar hen vernoemd is) en daartussenin de Galliërs of Kelten. De Belgen waren volgens Caesar het dapperst.

De Galliërs. Mensen die in het gebied van noordwest-Frankrijk tot Noord-Italië wonen, worden in deze tijd Galliërs of Kelten genoemd. Ook in Oost-Europa wonen Kelten. Ze zijn niet één volk, maar een verzameling van allerlei stammen en volkeren met ongeveer dezelfde talen en gewoontes. Aan het hoofd van zo’n stam staat vaak een koning of vorst, met onder hem de edelen, die als enige wapens mogen dragen in vredestijd. Net zo belangrijk als de adel zijn de druïdes, de Keltische priesters. De Germanen in het noorden zijn veel losser georganiseerd, zonder duidelijke koning of bestuur. De Belgen zitten qua gewoontes een beetje tussen de Galliërs en de Germanen in.

Julius Caesar. Caesar is een Romeinse edelman die carrière maakt in de politiek. Hij doet dat door samenwerking met de machtige heren Crassus en Pompeius. Nadat Caesar een jaar consul is geweest, de hoogste bestuurder van de Romeinse republiek,  wordt hij de gouverneur van Gallië. Consul zijn kost je vaak veel geld, dus is het normaal dat je daarna met een gouverneurschap je geldkist weer kunt vullen. Als de Helvetiërs Gallië binnenvallen begint Caesar een enorme oorlog, die veel verder gaat dan oorspronkelijk het plan was.

Het bloedbad bij Kessel. Terwijl Caesar oorlog voert in Belgica wordt dit gebied binnengevallen door twee Germaanse stammen uit Duitsland, de Usipeten en de Tencteren. Zij zijn door andere Germanen van hun land verjaagd en hopen nu in Belgica te kunnen gaan wonen. Caesar wil hen meteen verjagen, maar de Germanen proberen met hem te onderhandelen. Als dat mislukt laat Caesar de onderhandelaars gevangennemen. Hij laat zijn soldaten bijna alle Usipeten en Tencteren verjagen of doden. Waarschijnlijk gebeurde dat bij Kessel, in Noord-Brabant. Het is misschien wel de eerste keer dat de Romeinen in Nederland zijn geweest.

Naar Germania. Als Caesar bijna heel Gallië heeft onderworpen steekt hij de Rijn over naar Germania. Hier (in wat nu Duitsland is) wil hij de Germanen duidelijk maken dat Gallië nu Romeins gebied is en de Germanen het met rust moeten laten. De Germanen verbergen zich echter meteen in de wouden. Caesar heeft geen zin om daar met zijn leger te verdwalen, dus keert hij weer terug. De bruggen die hij over de Rijn heeft laten bouwen worden daarbij voor alle zekerheid meteen weer afgebroken.

Naar Brittannia. Aan de overkant van de zee ligt het eiland Brittannia. Om ervoor te zorgen dat de Britse stammen zich niet met de oorlog bemoeien probeert Caesar naar het eiland te varen en de Britten te verslaan. Eerst mislukt de overtocht door een storm. De tweede keer bereiken de Romeinse schepen Brittannia wel en verslaan een paar stammen. Daarna vertrekt Caesar weer, want Brittannia helemaal veroveren is nog veel te lastig.

Ambiorix. Tijdens Caesars veldtocht naar Brittannia wordt het onrustig in Gallië. De stam die als eerste in opstand komt is die van de Eburonen, in noordoost-België en zuidoost-Nederland. Hun koning Ambiorix weet met een list een grote groep Romeinen in de val te lokken en te verslaan. Daarna krijgt hij een hoop andere Belgische stammen zover om mee te vechten. Als Caesar zijn grote leger stuurt moet Ambiorix vluchten. Hij verschuilt zich in het woud en gaat er steeds net op tijd vandoor. Voor straf laat Caesar het hele gebied van de Eburonen verwoesten en al hun leiders doden. Maar Ambiorix krijgt hij mooi niet te pakken!

Vercingetorix. De laatste en grootste opstand tegen Caesar wordt geleid door Vercingetorix, de koning van de Gallische stam van de Arverniërs. Vercingetorix weet de meeste Gallische stammen te laten samenwerken om zo de Romeinen weg te krijgen. Het wordt een lange, taaie strijd, waarbij Caesar één keer zelfs behoorlijk in de knoei raakt. Toch wordt Vercingetorix uiteindelijk verslagen, bij de stad Alesia. Volgens Caesar geeft de verslagen leider zich over door zijn wapenrusting aan de voeten van Caesar neer te leggen.

Caesars soldaten. De soldaten van Caesar zijn erg trouw aan hun grote bevelhebber, maar Caesars favoriet is toch wel het Tiende Legioen. Caesars populariteit bij zijn soldaten maakt hem niet populair bij een aantal senatoren. Die Caesar is wel erg machtig geworden door zijn verovering. Het oude Driemanschap werkt intussen niet meer, want tegen het einde van de oorlog is Crassus al dood en Pompeius is ook niet erg blij met Caesars groeiende macht. Uiteindelijk geeft de Senaat Caesar het bevel om zijn taken neer te leggen en zonder zijn leger naar Rome terug te keren. Caesar vertrouwt het zaakje niet en gaat mét zijn leger naar de hoofdstad. Zo breekt er een burgeroorlog uit…

 

WIST JE DIT AL?

 – België is natuurlijk vernoemd naar de Belgen uit de tijd van Caesar. Later noemden de Romeinen hun gebied dan ook de provincie Gallia Belgica: “Belgisch Gallië”.

– De Keltische cultuur was zo belangrijk dat hun voorwerpen en gewoontes door zowat half Europa verspreid waren. Ook bij de Germanen in ons land waren Keltische invloeden. Er was zelfs Keltische invloed in Turkije!

– De Kelten bouwden erg diepe mijnen en konden erg goed ijzer smeden. Beter zelfs dan de Romeinen!

– De Romeinen hadden in de loop der eeuwen veel geleerd van de Kelten. De maliënkolder was bijvoorbeeld een Keltische uitvinding. De beste Romeinse soldatenhelmen kwamen nog lange tijd niet uit Italië maar uit Gallië!

– De Keltische koningen en edelen lieten ook munten maken. De gewone mensen in Gallië gebruikten in die tijd echter nog geen muntgeld. De munten waren vooral iets voor de rijken, net zoals een kist vol juwelen.

– Sommige Keltische en Belgische leiders hebben een naam die eindigt op -rix, zoals Orgetorix, Vercingetorix en Ambiorix. Dat is niet zonder reden, want Rix is Keltisch voor koning. Vercingetorix betekent “grote koning der helden”.

– Volgens Caesar waren de Belgen de dapperste bevolkingsgroep van Gallië. Waarom? Omdat ze het verst van Rome woonden (en dus minder waren “verpest” door Romeinse luxe) en omdat ze naast de beruchte Germanen woonden, met wie ze volgens Caesar altijd in oorlog waren.

– Caesar was in 58 v. Chr. gouverneur van het kleine deel van Gallië dat de Romeinen al veroverd hadden. Hij was tegelijk echter ook gouverneur van Illyricum, op de Balkan. Eerst wilde Caesar vanuit Illyricum oorlogvoeren met koninkrijk Dacië, in Roemenië. Maar toen de Gallische stammen ruzie met elkaar kregen veranderde hij van gedachte. Dacië werd daardoor pas meer dan 150 jaar later door de Romeinen veroverd!

– Het deel van Gallië dat de Romeinen al veroverd hadden werd ook wel Gallia Togata (“toga-Gallië”) genoemd. De rest noemden de Romeinen Gallia Comata, “langharig Gallië”. (Dat wil natuurlijk niet zeggen dat iedereen daar heel lang en vies haar had – de Romeinen waren vooral heel erg kort haar gewend.)

– Dat Caesar de Germaanse onderhandelaars gevangen nam hoorde eigenlijk helemaal niet, zelfs niet in een oorlog! De senator Cato de Jongere was er zo kwaad over dat hij voorstelde om Caesar aan de Germanen uit te leveren. Maar daar ging de Senaat toch niet mee akkoord.

– Caesar kwam tijdens de Gallische oorlog waarschijnlijk ook in het zuiden van ons land. We kunnen alleen niet bewijzen dat de Romeinen er daarna ook echt de baas waren. Dat duurde misschien nog wel 30 jaar!

– De stripverhalen van Asterix de Galliër spelen vlak nadat Caesar Gallië heeft veroverd. Er zijn wel een hoop dingen van andere delen van de Romeinse tijd (én van de moderne tijd) doorheen gemengd.

– In dezelfde strip werpt Vercingetorix zijn wapens niet áán maar óp de voeten van Caesar!

FOUT!

– Door de naam Belgen lijkt het voor veel mensen alsof het moderne België in de Romeinse tijd al bestond. Dat is natuurlijk niet zo. De Belgen waren een verzamelnaam voor allerlei kleine stammen, volkjes en staatjes.

– Gallië was niet letterlijk Frankrijk. De grenzen van nu bestonden nog lang niet. Gallië lag ongeveer van Noord-Italië tot aan de Rijn. Het was geen land zoals Nederland nu is, maar meer een gebied vol kleine landjes. Hetzelfde geld voor Belgica. Het gebied van de Oude Belgen lag bijna tot aan Parijs!

– In de avonturen van Asterix eindigen de namen van alle Galliërs op -ix. Dat is gewoon een grapje, waardoor de figuren soms de gekste namen krijgen. In het echt eindigden alleen sommige Gallische namen op -rix. Omdat Rix “koning” betekent, waren dit vooral namen van belangrijke leiders.

– In dezelfde strip dragen de Romeinse soldaten ijzeren helmen en platenharnassen. Dat zijn eigenlijk uitrustingen van minstens een eeuw later. In de tijd van Caesar droegen de legioensoldaten eerder bronzen helmen en maliënkolders.

– Tegenwoordig denken we bij het woord Kelten vaak aan Groot-Brittannië en Ierland. Dat komt door de Keltische taalfamilie: de niet-Engelse talen uit Ierland, Cornwall, Wales en Schotland zijn, net als de Britse taal uit de Romeinse tijd, verwant aan de taal van de Keltische Galliërs. Maar de Romeinen noemden de bewoners van Brittannia en Ierland (in die tijd: Hibernia) nooit Kelten!

ALLES OP VOLGORDE:

• 59 v. Chr: Caesar wordt consul dankzij zijn samenwerking met Pompeius en Crassus. Het kost hem echter veel geld.
• 58 v. Chr.: Na zijn consulaat wordt Caesar gouverneur van Gallië en Illyricum. Als de Helvetiërs door Gallië heen willen trekken gaat Caesar zich met de oorlog bemoeien. Begin van de Gallische Oorlog.
• 57 v. Chr.: De Belgen besluiten samen te werken, waarop Caesar naar het noorden gaat.
• 56 v. Chr.: Caesar verslaat de meeste stammen van Belgica nu ook. Alleen in het moerassige land van West-Vlaanderen kunnen de Romeinen moeilijk komen. De Usipeten en de Tencteren vallen Belgica binnen.
• 55 v. Chr.: Bloedbad bij Kessel. Caesar gaat naar Germania.
• 54 v. Chr.: Veldtochten naar Brittannia. Begin van de opstand van Ambiorix.
• 53 v. Chr.: Caesar verslaat de opstand in Belgica.
• 52 v. Chr.: Grote opstand van Vercingetorix, die bij Alesia verslagen wordt.
• 51 v. Chr.: Het laatste beetje verzet tegen de Romeinen wordt verslagen. Einde van de Gallische Oorlog.
• 49 v. Chr.: Caesar voltooit zijn lange verslag van de oorlog. Om meer steun van het volk te krijgen zet hij zichzelf hierin vooral als een held neer. Datzelfde jaar begint zijn burgeroorlog met de Senaat.