De Romeinen dragen natuurlijk heel andere kleding dan jij tegenwoordig. Maar dragen de mannen nou serieus een rok? Of is het een jurk? En al die ingewikkelde namen. Maar als je goed kijkt zie je dat de Romeinse kleding eigenlijk best handig bedacht was.

Toga. Een toga is eigenlijk een heel groot kleed van ongeveer zes meter lang. Dat sla je een paar keer om je lijf, precies zo dat het wel over je linkerarm zit, maar niet over de rechter, die je voor de meeste dingen gebruikt. Erg goed bewegen kun je in zo’n ding niet, maar dat was ook niet nodig. De toga is namelijk een deftig kledingstuk, voor mensen die geen zwaar werk hoeven te doen. Soms droeg een deftige Romein gewoon een toga, maar vaker droeg je er een tunica onder. Je zou de toga dus kunnen vergelijken met een deftig jasje.

Tunica. De tunica is vaak van wol of linnen. Hij lijkt een beetje op een soort korte jurk of lang T-shirt. In het begin was de tunica gewoon een soort hele wijde zak met extra gaten voor je armen en je hoofd. Als je dan geen touw of riem om had en je armen wijd deed, leek het net of je in een enorme kussensloop stond. Later kwamen er mouwen aan de tunica. Soms is het gat voor je hoofd zo wijd dat je je arm er nog door kunt steken. Handig bij zwaar werk op een warme dag.

Sandalen en andere schoenen. De Romeinen zijn heel beroemd om hun legersandalen, maar vergis je niet! De burgers dragen hele andere schoenen. Soms zijn het handig in elkaar gevouwen leren schoenen of dichte laarsjes. Die zijn wel het deftigst. Het makkelijkst en goedkoopst zijn leren zolen die met wat veters om je voet zitten, als een soort slippers.

Buidel. Omdat de toga en tunica geen jas- of broekzakken hebben, moet je je geld en kleine spullen in een leren tas of een leren buidel bewaren. Die kun je aan je riem hangen, maar dan moet je wel oppassen dat een dief hem niet stiekem los snijdt. Als je je toga handig vouwt kun je daar trouwens wel je buidel in leggen.

Clavi. De strepen op Romeinse herenkleding (op de tunica en de rand van de toga) noem je clavi. Oorspronkelijk dienen die om status aan te geven. Met rode en purperen clavi van verschillende breedte op de toga’s en tunica’s kun je verschillende rangen of status aangeven. Twee smalle rode clavi op je tunica betekenen bijvoorbeeld dat je eques (“ridder”) bent. Twee brede purperen clavi op je tunica en een purperen rand op je toga betekenen dat je senator bent. Op den duur gaan echter ook steeds meer gewone mensen clavi dragen in verschillende kleuren. In de laat-Romeinse tijd komen daar allemaal versieringen bij.

Winterkleding. Echte Romeinse mannen in Italië dragen nooit een broek, zelfs niet in de winter. Gelukkig is er wel winterkleding in de vorm van lange kousen, beenwindsels (lange rollen stof die je om je been wikkelt), mantels en desnoods zoveel mogelijk tunica’s over elkaar.

Dameskleding. De Romeinse damesjurk is eigenlijk gewoon een tunica, maar dan tot op de grond en vaak met een ietwat wijde kraag. Sommige dames dragen over hun lange jurk nog een tweede, dunnere en lossere jurk heen, die stola genoemd wordt. In plaats van een toga draagt een deftige dame een soort omslagdoek die palla heet. Een deftige getrouwde dame met een gezin draagt soms ook een sluier of een hoofddoek.

Dameshaar. De meeste Romeinse dames dragen hun haar in een kegelvormig knotje. Wie wat deftiger haar wil laat een iets ingewikkelder kapsel maken. Bijvoorbeeld met krullen, vlechtjes en nog veel meer. De stijl kan verschillen per periode. De Romeinen houden van blonde vrouwen dus is het ook populair om een pruik te dragen of je haar te bleken. Los haar is uit den boze, want dat staat heel erg losbandig en absoluut niet netjes!

Baard. De Romeinse mannen hebben lange tijd vooral kort haar en een gladgeschoren gezicht, waarbij baarden en lang haar maar als barbaars worden gezien. Vanaf 117 na Christus komt hier verandering in als keizer Hadrianus in Griekse stijl zijn baard laat staan. Daarna was de baard een paar eeuwen lang hartstikke in! Hadrianus’ baard en haar zijn nog vrij kort, maar sommige van zijn opvolgers dragen een veel langere baard en een flinke bos krullen.

 

WIST JE DIT AL?

– Purper was een erg dure kleur in de Romeinse tijd! Het werd gemaakt door zeeslakjes zoals de brandhoren uit te persen. Voor één pond purper moest je wel 30.000 slakken opduiken en fijn persen. Vandaar de hoge status die aan de kleur verbonden werd.

– Echt purper was erg moeilijk te krijgen, maar er waren ook Romeinen van mindere status die nep-paars gebruikten. Sommige centurio’s bijvoorbeeld. Dan zag je er toch stiekem een beetje deftiger uit.

– Sommige Romeinen waren zo rijk dat ze zich helemaal in het purper kleedden. Dat werd wel gezien als arrogant en smakeloos. Sommige keizers werden er bovendien erg boos om, want volgens de traditie mochten alleen zij in volledig purper. Keizer Nero liet op een feest de gastvrouw de kleren van het lijf scheuren omdat ze purper droeg. Maar toen keizer Julianus een man met purperen kleren ontmoette stuurde hij hem vrolijk nog twee purperen schoenen op.

– De eerste tunica’s waren net een hele grote, rechthoekige kussensloop die zo breed was dat hij tot je ellebogen kwam. Door een band om je middel leek het dan net of je hele wijde mouwen had. Vanaf de eerste eeuw kwamen er ook smallere tunica’s met korte mouwen eraan. Daarna kwamen lange mouwen, wat in koudere landen wel fijn was.

– Een broek hoorde je als Romeinse man niet te dragen, want dat was niet beschaafd en dus ook niet mannelijk. Broeken vonden de Romeinen maar een barbaars kledingstuk, van de Galliërs en Germanen. Als je echt keurig wilde zijn moest je als man echter geen harige benen hebben, dus die moest je ook scheren!

– Romeinen droegen ook al ondergoed. Zowel de mannen als de vrouwen droegen een soort slip of onderbroek, die subligar heet. De Romeinse vrouw kon ook een stevige band om haar buste dragen, als een soort bh.

– Het is moeilijk om Romeinse kleding terug te vinden, dus om erover te leren moeten we veel kijken naar afbeeldingen. Maar die zijn soms niet zo betrouwbaar, omdat je elke bevolkingsgroep meteen moest herkennen. Zo zie je soldaten heel zwaar werk doen in een harnas en alle Germanen in hun blote bast lopen. Dat is niet logisch, maar waarschijnlijk gedaan zodat je meteen ziet wie ze voorstellen.

– De meeste Romeinse kleding was van wol of linnen. Alleen de rijkste mensen konden zijde betalen, want deze stof kwam helemaal uit China.

– Gekleurde kleding kostte extra veel geld, dus veel gewone mensen deden dat niet. Wel werd veel stof gebleekt met ammoniak. Hoe witter de kleding, hoe meer het dus gebleekt was en hoe meer geld het had gekost. En weet je hoe de Romeinen aan die ammoniak kwamen? Die zat in urine!

– Helemaal zuiver witte kleding betekende dat je verkiezingskandidaat was. Je liet zien dat je helemaal rein was. Het meeste wit was dus gebroken wit. Zwarte en donkergrijze kleding betekende dat je in de rouw was, omdat je liet zien dat je wel wat anders aan je hoofd had dan je uiterlijk.

– Zwarte kleding hoorde alleen als je in de rouw was. Het was immers een hele sombere kleur. Mensen in de rouw droegen vaak ook hun haar slordig en mannen schoren zich ook niet. Dat was om te laten zien dat je wel wat anders aan je hoofd had dan je uiterlijk. Als je heel veel verdriet had bij het rouwen om iemands overlijden, liet je dat merken door met je vuisten op je borst te slaan en te jammeren, maar ook door aan je haren te trekken en je rouwkleding te scheuren.

– Rouwkleding droeg je niet per se alleen als er iemand dood was. Mensen die werden aangeklaagd voor de rechtbank droegen dit soms ook, als ze wilden laten zien dat ze de aanklacht oneerlijk vonden. De senator Cato de Jongere liep op het laatst altijd in rouwkleding, volgens hem omdat de idealen van de Romeinse republiek dood waren gegaan.

 

FOUT!

– Veel filmmakers en tekenaars weten niet hoe een toga zat en gooien alles door elkaar. De toga zat altijd over de linkerarm en onder de rechterarm! Ook halen veel mensen de namen van de toga, tunica en mantel door elkaar.

– Wij vinden Romeinen met mantels nu erg stoer, maar eigenlijk gebruikten de rijkste Romeinen alleen een mantel als reiskleding. Tenzij ze hoge legerofficieren waren, want die droegen soms ook een siermantel.

– De kleuren van de Romeinse kleding in veel films en strips klopt niet. Vaak zie je een witte tunica met een toga in een willekeurige kleur. In het echt waren ze meestal allebei wit, soms nog met een gekleurd bandje, dat meestal rood of purper was. Ook de gewone mensen droegen tunica’s niet in allerlei felle kleuren want dat kostte geld.

– In sommige films en strips zie je Romeinse dames met loshangend haar. Dat zou toch vreemd zijn, want dat was absoluut niet netjes! Het betekende eigenlijk dat je prostituee was. Dames mochten om dezelfde reden nooit een toga dragen! Dat was een echt mannenkledingstuk.

– Haarmode en kledingstijl kloppen soms ook niet helemaal in de films en strips. Omdat de Romeinen eeuwenlang bestaan hebben, veranderde er natuurlijk vaak genoeg wat.

– Romeinen droegen geen moderne sandalen met gespen! Hun schoenen en sandalen zaten dicht met veters.