Hannibal valt aan! (218-201 v. Chr.)

De rijken van Rome en Carthago bij het begin van de eerste oorlog boven) en de tweede oorlog onder)

De rijken van Rome en Carthago bij het begin van de eerste oorlog (boven) en de tweede oorlog (onder)

Uiteindelijk wordt Rome zo sterk dat het in conflict komt met Carthago. Deze Punische stad in Noord-Afrika heeft een enorme vloot en is de hoofdstad van het machtigste rijk van de westelijke Middellandse Zee. Toch wint Rome de eerste oorlog in 241 v. Chr. Maar Carthago zint op wraak. Generaal Hannibal Barkas begint een nieuwe oorlog en valt met een list Italië binnen. Het ziet er eventjes heel slecht uit voor Rome!

HannibalHannibal. Hannibal Barkas is de zoon van een Carthaagse generaal uit de Eerste Punische Oorlog. Hij is een briljant legeraanvoerder. Met een list komt hij Italië binnen en verslaat het Romeinse leger bij Cannae. Als hij Rome toen had ingenomen had hij de oorlog gewonnen en waren de Romeinen nooit zo machtig geworden. Hannibal vond de tijd echter nog niet rijp. Uiteindelijk wachtte hij te lang, zodat hij Rome niet meer in kon nemen. Toch trok hij nog 15 jaar plunderend met zijn leger door Italië. De Romeinen veroverden echter de Carthaagse gebieden in Spanje, zodat Hannibal daar geen nieuwe troepen vandaan kon halen. Toen de Romeinen ook naar Carthago overstaken verloor hij de oorlog pas echt. Hannibal is daarna 18 jaar op de vlucht voor de Romeinen. In 183 v. Chr. pleegt hij zelfmoord in Klein-Azië (Turkije).

OlifantKrijgsolifant. Hannibal neemt olifanten mee als wapen tegen de vijand. Zo’n groot en sterk dier kan immers veel vijandelijke soldaten plat stampen. Gemakkelijk is dat niet, want olifanten zijn eigenwijze dieren die moeilijk te temmen zijn, zodat ze elk hun eigen vaste menner hebben. Als die menner dus sneuvelt is er niks meer aan te vangen met diens olifant. Ook is het klimaat van de bergen waar Hannibal doorheen trekt niet erg goed voor de olifanten.

GalliërGalliër. In Hannibals leger zitten niet alleen veel Carthaagse Puniërs, maar ook Numidiërs (uit Afrika), Iberiërs (uit Spanje) en Galliërs. Carthago is namelijk zo machtig dat het in sommige delen van Afrika en Spanje de baas is. Ook zijn veel troepen zoals de Gallische gewoon ingehuurd. Verschillende Griekse koninkrijken (niet alleen in Griekenland maar ook in Klein-Azië en Italië) bemoeien zich ook met de oorlog. Sommige, zoals Macedonië en Syracuse, kiezen voor Carthago, andere voor Rome. (Let op de helm van de Galliër! Zie je hoeveel die lijkt op latere Romeinse helmen?)

AchtergrondDe Alpen. Hannibal trok vanuit het oosten van Spanje niet meteen naar Italië, maar maakte een omweg via de Alpen. Zo’n zware tocht door die koude, hoge bergen was eigenlijk helemaal niet zo logisch, dus de Romeinen rekenden daar helemaal niet op. Ze werden dan ook behoorlijk verrast toen Hannibal ineens niet in het westen maar in het noorden opdook.

 

Gezichtjes2WIST JE DIT AL?

Na een hele grote overwinning van Hannibal bij Cannae, in Italië, was het Romeinse leger zo verpletterd dat Hannibal de oorlog bijna had gewonnen. Omdat hij te lang wachtte kreeg Rome de tijd om een list te verzinnen en toch te winnen. Daarom was er een Romeins spreekwoord: “Je weet hoe je moet winnen, Hannibal, maar je weet niet hoe je de overwinning moet benutten.”

De Romeinse nederlaag bij Cannae kwam door een list van Hannibal. Hij stelde zijn leger op in een soort boog, met de bolle kant naar de Romeinen toe. Die dachten daardoor dat het maar een klein leger was. Toen stormden de soldaten en ruiters aan de zijkanten naar voren klapte Hannibals leger dubbel rond dat van de Romeinen, zodat die niet meer weg konden.

Krijgsolifanten konden heel lastig zijn. Uit de Romeinse tijd en het Oude Griekenland zijn er verhalen over olifanten die midden in de veldslag in paniek raakten en omdraaiden, zodat ze hun eigen leger vertrapten in plaats van de vijand. Een ander verhaal vertelt over een olifant die zijn doodgeschoten menner ging zoeken en hem van het slagveld droeg… waarbij hij tal van andere soldaten dood trapte.

Carthago was gesticht door mensen uit Phoenicië (Libanon), vermengd met bevolking uit Noord-Afrika. De bewoners van de stad werden vaak Puniërs genoemd. Daarom spreken we van de Punische Oorlogen.

De Eerste Punische Oorlog duurde van 264 tot 241 voor Christus. In die oorlog versloeg Rome Carthago en veroverde daarom Sicilië. Daarom wilde Carthago wraak en brak de Tweede Punische Oorlog uit. Die duurde van 218 tot 201 voor Christus.

Na de Tweede Punische Oorlog was Carthago niet erg sterk meer en was Rome de baas in het westen van de Middellandse Zee geworden. Toch volgde er nog een Derde Punische Oorlog van 149 tot 146 voor Christus, omdat de Romeinen toch nog bang waren voor Carthago. Carthago werd in die laatste oorlog helemaal verwoest.

In het mythologische verhaal van Aeneas, de voorouder van Rome, zou Aeneas in Carthago geweest zijn, waar de Carthaagse koningin Dido verliefd op hem werd. Helaas kreeg Aeneas opdracht van de goden om naar Italië te gaan en vertrok hij. Dido’s hart is gebroken en ze pleegt zelfmoord, maar eerst voorspelt ze eeuwige haat tussen Carthago en de afstammelingen van Aeneas, de Romeinen.

Gezichtjes3FOUT!

Sommige mensen denken dat de Romeinen ook wel eens krijgsolifanten gebruikten. Dat hebben ze nooit gedaan, omdat ze de olifanten te lastig vonden. Wel gebruikten sommige Griekse koningen ze later nog.

Hannibals leger was niet helemaal (Noord-)Afrikaans. Er vochten ook Iberiërs en Galliërs mee en hij had Griekse bondgenoten.

In het verhaal van koningin Dido is zij de stichtster van de stad. Carthago is volgens legenden rond 814 v. Chr. gesticht, maar in het verhaal van Aeneas bezoekt hij Dido na de val van Troje, wat waarschijnlijk al rond 1250. v. Chr. gebeurd zou zijn. Die verhalen kloppen dus niet met elkaar!

Gezichtjes4

GROTE NAMEN UIT DE PUNISCHE OORLOGEN:

Scipio Africanus maiorScipio Africanus. Hannibal trok door Italië om de bewoners tegen de Romeinen op te zetten. Omdat hij hier te lang over deed kregen de Romeinen de kans hun leger en hun vloot op pad te sturen, eerst naar Spanje, waar Hannibal nieuwe troepen vandaan kon halen, daarna naar Carthago zelf. Hannibal moest op het laatst Italië verlaten om Carthago te verdedigen, maar kon de stad niet meer redden. De Romeinse generaal die in 201 v. Chr. Carthago versloeg heette Scipio. Omdat de verslagen stad in Noord-Afrika lag kreeg Scipio de erenaam Africanus.

Fabius Maximus CunctatorFabius Maximus Cunctator. Al voor de Slag bij Cannae verloren de Romeinen in 217 v. Chr. een grote veldslag in Italië. Toen het volk van Rome snapte dat de hoofdstad van het rijk echt in gevaar was stelden ze een speciale noodleider aan, een dictator. Dit was Quintus Fabius Maximus. In plaats van een grote veldslag op te zoeken, bleef hij met zijn soldaten het leger van Hannibal achtervolgen, zodat die bij Rome vandaan bleef en naar het zuiden ging. Omdat de Romeinen dit maar dom vonden noemden ze Fabius spottend Cunctator, oftewel “twijfelaar”. De Romeinen brachten een groot leger van 80.000 man op de been om Hannibal te verslaan, maar dat leger werd bij Cannae in de pan gehakt. Toen snapte men dat Fabius’ methode de verstandigste was geweest en werd Cunctator een erenaam.

Cato de OudereCato de Oudere. Na de oorlog met Hannibal zat de schrik er nog lange tijd goed in bij de Romeinen. Niet voor niets, want Rome was bijna ten onder gegaan! Lang na de oorlog sloot de senator Cato al zijn toespraken af met de zin: ‘Overigens ben ik van mening dat Carthago verwoest moet worden.’ Uiteindelijk gebeurde dat ook. En dat terwijl Carthago eigenlijk allang geen echt gevaar meer was.

Scipio Africanus minorScipio Aemilianus. De generaal die Carthago in 146 v. Chr. met de grond gelijk maakt is het pleegkind van de zoon van de oude Scipio. Omdat hij net als de oude Scipio Carthago versloeg, kreeg deze Scipio ook de bijnaam Africanus. Om hen uit elkaar te houden wordt de oudste Scipio Africanus maior (“de oudere” of “de grote”) genoemd en de jongste minor (“de jongere” of “de kleine”).

VolgordeALLES OP VOLGORDE:

  • 264 t/m 241 v. Chr: Eerste Punische Oorlog. De oorlog breekt uit doordat Rome en Carthago zich gaan bemoeien met de oorlog tussen twee steden op Sicilië. Uiteindelijk wint Rome en wordt de baas over bijna heel Sicilië, de eerste Romeinse provincie. Carthago moet zoveel geld betalen dat het niets over houdt voor soldaten.
  • 238 v. Chr.: Rome wordt nu ook de baas over de eilanden Sardinië en Corsica.
  • 218 v. Chr.: Door een ruzie om Spaanse gebieden begint de Tweede Punische Oorlog. Dit is de oorlog van Hannibal.
  • 215 v. Chr.: In de Slag bij Cannae worden de Romeinen door Hannibal gruwelijk verslagen. Toch dringen de Romeinen in de jaren daarna de Carthagers terug.
  • 206 v. Chr.: De Romeinen gaan naar Afrika en belegeren Carthago. Rome wint de oorlog en Hannibal vlucht.
  • 183 v. Chr.: Hannibal pleegt zelfmoord in Klein-Azië.
  • 149 t/m 146 v. Chr.: Als Carthago in oorlog raakt met een bondgenoot van de Romeinen breekt de Derde Punische Oorlog uit. Uiteindelijk wordt de hele stad verwoest. Pas in de tijd van keizer Augustus wordt er een nieuwe stad gebouwd.