Keizers van de Late Keizertijd (285 t/m 476 na Chr.)

Ook in de Laat-Romeinse tijd en tijdens de ondergang van het West-Romeinse rijk zijn er een hele hoop keizers geweest. Het zijn er teveel om over allemaal te vertellen, maar dit zijn de belangrijkste!

DIOCLETIANUS

Keizer van 284 t/m 305

Diocletianus heette eigenlijk Diocles. Hij werd als gewone jongen geboren in 244 in Dalmatia (Kroatië), maar maakte carrière in het leger. Als generaal ging hij mee op de veldtocht van keizer Carus in Perzië, maar Carus overleed daar en zijn zoon Numerianus stierf onderweg. De generaals verkozen Diocles toen als nieuwe keizer. Hij hervormde het bestuur en het leger helemaal. Hij maakte sommige ambten erfelijk en deelde het leger op in een grensleger en een snel heen en weer trekkend veldleger. Voor de boeren was hij erg streng: die moesten hun grond blijven bewerken of ze wilden of niet! Ook christenen vervolgde hij fel. In 285 deelde Diocletianus het rijk op tussen twee keizers, met vanaf 293 ook nog twee onderkeizers erbij! Vanaf die tijd regeerde Diocletianus vooral het oosten. Ook voerde hij oorlog met de Germanen en plunderde de Perzische hoofdstad Ctesiphon. In 305 besloot hij dat hij te oud en ziek was om nog te regeren en trad hij af, waarna hij weer in Dalmatia ging wonen. In 308 was hij nog wel op een vergadering van alle keizers aanwezig. In 311 stierf hij.

 

MAXIMIANUS

Keizer van 286 t/m 305 (in het westen)

Maximianus was waarschijnlijk in 250 geboren in Sirmium (een stad die nu in Servië ligt) als zoon van een winkelier. Hij maakte carrière in het leger en werd vrienden met Diocletianus, die hem in 284 tot onderkeizer benoemde. Een jaar later maakte Diocletianus hem zelfs medekeizer, hoewel Diocletianus de belangrijkste bleef. Toen Diocletianus in 305 aftrad kreeg Maximianus opdracht dat ook te doen. Daar had hij blijkbaar niet veel zin in, want in de jaren daarna probeerde hij nog een paar keer weer te gaan regeren. Zijn zoon Maxentius werd illegaal tot keizer uitgeroepen in Italië, waarop Maximianus naar Gallië vluchtte. Daar probeerde hij zelf stiekem de macht te grijpen en keizer Constantijn te doden. In 310 ging Maximianus zelf dood. We weten niet of het moord of zelfmoord was.

 

CONSTANTIUS I CHLORUS

Keizer van 305 t/m 306 (in het westen, onderkeizer vanaf 293)

Constantius Chlorus (“de bleke”) werd vermoedelijk rond 250 geboren in Moesia Superior (Servië). Ook hij kwam hogerop door een carrière in het leger. In 288 maakte Maximianus hem prefect van zijn Praetoriaanse Garde, waarna hij met de Germaanse Alemannen vocht. In 293 werd hij onderkeizer van Maximianus en trouwde met diens stiefdochter. Hij ging regeren vanuit Augusta Treverorum, oftewel Trier. In ons land bestreed hij de Franken en Saksen. Toen Maximianus in 305 aftrad werd Constantius keizer in het westen, waarna hij naar Schotland ging om oorlog te voeren met de Picten. Daar stierf hij al in de zomer van 306 in de stad Eboracum (York).

 

CONSTANTIJN DE GROTE

Keizer van 307 t/m 337 (eerst in het westen, vanaf 324 in het hele rijk)

Constantijn (eigenlijk: Constantinus) was geboren in 280 en de zoon van Constantius Chlorus. Toen zijn vader keizer werd, verwachtte iedereen dat Constantijn onderkeizer zou worden, maar dat gebeurde gek genoeg niet. Toen Constantius stierf riepen de soldaten in Eboracum Constantijn opeens tot keizer uit. Galerius, de keizer in het oosten, maakte hem toen maar onderkeizer. Ook Constantijn regeerde vanuit Trier. Na de dood van Galerius kwam er burgeroorlog tussen de keizers en onderkeizers, en met Maxentius die in Rome naar de macht gegrepen had. In 312 versloeg Constantijn Maxentius en maakte een einde aan de Praetoriaanse Garde. Zijn soldaten hadden hierbij een christelijk symbool () gedragen en Constantijn maakte met de oostelijke keizer Licinius de afspraak dat niemand meer vervolgd zou worden om zijn godsdienst. Later kregen hij en Licinius echter steeds weer ruzie, waarbij Constantijn koos voor het christendom en Licinius voor de oude Romeinse godsdienst. Constantijn won in 324 en was nu de enige keizer. In 330 liet hij een nieuwe hoofdstad bouwen bij Byzantion. In ons land liet hij de Rijngrens weer versterken. Toen Constantijn in 337 gestorven was, werd zijn nieuwe hoofdstad Constantinopel genoemd naar hem.

 

CONSTANTIUS II

Keizer van 337 t/m 361 (eerst over het oosten, vanaf 350 over het hele rijk)

Constantius was geboren in 317. Toen Constantijn de Grote gestorven was liet hij het rijk na aan zijn drie zoons: Constans, Constantijn II en Constantius II. (Ja, hun namen lijken erg veel op elkaar!) Constans kreeg het midden, Constantijn het westen en Constantius het oosten. Al in 340 kwam er ruzie en sneuvelde Constantijn II in een oorlog met Constans. Constans en Constantius vochten niet met elkaar, maar hadden wel meningsverschillen over het christendom: Constantius was voor het arianisme en Constans juist helemaal niet. In 350 werd Constans echter vermoord en greep zijn generaal Magnentius de macht. Constantius had echter zijn handen vol aan een oorlog met de Perzen en kon Magnentius pas later verslaan. Daarna was hij de enige keizer, met verder alleen onderkeizers, met wie hij maar moeilijk overweg kon. De eerste, Gallus, maakte er zo’n puinhoop van dat Constantius hem afzette en liet doden. Toen de nieuwe onderkeizer Julianus in 360 tot keizer werd uitgeroepen, maakte Constantius zich op voor een nieuwe burgeroorlog. Maar voor het zover was stierf hij in 361 aan een ziekte. Julianus liet hem eervol begraven.

 

JULIANUS APOSTATA

Keizer van 361 t/m 363 (onderkeizer vanaf 355)

Julianus werd geboren in 331. Zijn vader was een halfbroer van Constantijn de Grote, dus was Julianus een neef van Constantius II. In 355 maakte Constantius II hem de nieuwe onderkeizer, nadat hij de vorige had laten afzetten en executeren. Het was de bedoeling dat Julianus vooral een symbolische leider in Gallië werd, terwijl de generaals het echte werk zouden opknappen. Door de burgeroorlog met Magnentius was de grens daar namelijk verwaarloosd, zodat de Germanen het gebied steeds binnenvielen. Julianus bleek een goede militair en verjoeg de invallers. Ook in ons land vocht hij met de Franken en Chamaven. Hij versloeg ze, waarna ze hier mochten blijven wonen. Toen Constantius in 360 beval dat een hoop soldaten van Julianus naar het oosten moesten gaan voor oorlog met Perzië, kwamen de soldaten in opstand en riepen Julianus tot keizer uit. Daar zat Constantius niet op te wachten, maar hij stierf voor het tot een burgeroorlog kwam. Daarna regeerde Julianus vooral in het oosten. Hij wilde liever een keizer zijn in de oude stijl en was ook de laatste niet-christelijke keizer, wat hem de bijnaam Apostata (“de Afvallige”) opleverde. Zijn oorlog in Perzië liep helemaal fout. Julianus liep daar een lelijke wond op en stierf een paar dagen later.

 

ValensVALENS

Keizer van 364 t/m 378 (in het oosten)

Na de dood van Julianus moest er middenin het verre Mesopotamië een opvolger worden gekozen. De nieuwe keizer, Jovianus, overleed al voor hij weer in Constantinopel was. Hierna werd generaal Valentinianus tot keizer gekozen. Die deelde het rijk weer op en maakte zijn broer Valens keizer van het oosten. Valens kreeg hierbij de taak om oorlog te voeren met de Germaanse Goten en met de Perzen. De nogal driftige Valentinianus trad flink op tegen Germaanse invallers, maar stierf in 375 bij een woede-aanval. Valens stond er nu alleen voor, want Valentinianus’ ene zoon was te onbekwaam en de ander te jong om echt te regeren. Tot overmaat van ramp stonden er allerlei Goten aan de Donau te trappelen om het rijk binnen te dringen. Het werd een grote veldslag bij Adrianopel in 378. Valens sneuvelde daar.

 

THEODOSIUS DE GROTE

Keizer van 379 t/m 395 (eerst van het oosten, maar vanaf 392 over het hele rijk)

Flavius Theodosius werd geboren in 346 in Cauca, in Spanje. Zijn vader was Romeins generaal en ook Flavius maakte hier carrière mee. Toen zijn vader in 376 wegens verraad ter dood werd gebracht stopte Theodosius met het leger en ging weer in Spanje wonen. In 378 werd hij door de stuntelige keizer Gratianus weer naar het leger geroepen nadat diens oom Valens bij Adrianopel gesneuveld was. Met succes voerde hij oorlog tegen de Visigoten en Alanen. In 379 verhief Gratianus hem tot keizer van het oosten. Gratianus was niet populair bij het Romeinse leger en werd in 383 vermoord nadat zijn eigen soldaten zich bij de tegenkeizer Magnus Maximus hadden aangesloten. Theodosius en Gratianus’ broertje Valentinianus II maakten eerst afspraken met Maximus, maar toen die in 388 Italië aanviel kwam het tot een grote slag waarin Theodosius hem versloeg. Daarna speelde Theodosius de baas over Valentinianus die in 392 stierf. Hij maakte van het christendom de staatsgodsdienst en verbood alle andere godsdiensten. In 395 stierf hij plotseling. Hij was de laatste keizer van heel het Romeinse rijk.

 

ArcadiusARCADIUS

Keizer van 383 t/m 408 (in het oosten)

Flavius Arcadius was de oudste zoon van Theodosius de Grote en werd geboren in 377. Toen hij zes was maakte zijn vader hem al medekeizer en hij was 18 jaar oud toen Theodosius stierf. In tegenstelling tot zijn vader was Arcadius geen goede bestuurder. Hij liet het meeste werk over aan zijn hoogste generaal of kamerheer. Of aan zijn vrouw, keizerin Eudoxia. De laatste regent voor Arcadius was prefect Anthemius, die dit ook bleef doen voor zijn zoon Theodosius II.

 

HonoriusHONORIUS

Keizer van 393 t/m 423 (in het westen)

Flavius Honorius was de tweede zoon van Theodosius de Grote en werd geboren in 384. Hij was pas 11 toen zijn vader stierf, maar ook als volwassene liet hij het meeste regeringswerk aan anderen over, zoals aan zijn generaal Stilicho. Tijdens de regering van Honorius werden er geen troepen meer naar de Rijn gestuurd en trokken de Germanen de rivier in 406 massaal over. Ook vielen de Visigoten Italië binnen, zodat Honorius van Milaan naar het veiligere Ravenna verhuizen moest. Daar woonde hij toen de Visigoten in 410 Rome plunderden. Op het bericht dat Rome “dood” was reageerde hij stomverbaasd: hij dacht namelijk dat het over zijn kip Roma ging, die hij net nog helemaal gezond had gezien. Hij stierf in 423.

 

Valentinianus IIIVALENTINIANUS III

Keizer van 425 t/m 455 (in het westen)

Na de dood van Honorius probeerde ene Johannes keizer van het westen te worden, maar daar stak de oostelijke keizer Theodosius II een stokje voor. In plaats daarvan werd Valentinianus III op de troon gezet. Hij was geboren in 419 en het neefje van Honorius. Ook bij hem werd het meeste regeringswerk gedaan door de hoogste generaal, Flavius Aëtius. In die tijd wemelde het van de Germanen die in het West-Romeinse rijk gebieden innamen als hun eigen landjes. Ook kwam er een grote oorlog met Attila de Hun, die in 451 Gallië binnenviel. Aëtius wist de Hunnen met behulp van de Franken en Visigoten te verslaan. Toch liet Valentinianus Aëtius in 454 ter dood brengen, op aandringen van zijn raadgever Petronius Maximus. Die kreeg vervolgens in 455 voor elkaar dat Aëtius’ soldaten Valetinianus vlak buiten Rome vermoordden. Petronius greep toen zelf de macht, maar werd door het woedende volk gedood toen hij probeerde te vluchten voor de Vandalen, die in 455 Rome kwamen plunderen.

 

MajorianusMAJORIANUS

Keizer van 457 t/m 461 (in het westen)

Na de dood van Petronius Maximus en de plundering van Rome spoorde de koning van de Visigoten ene Avitus aan om de macht te grijpen. Het leger kwam hiertegen in opstand, onder leiding van de generaals Ricimer en Majorianus. Majorianus werd nu de keizer, terwijl de Germaan Ricimer opperbevelhebber werd. Majorianus was de laatste westelijke keizer die erin slaagde veel gebied terug te veroveren, zoals in Gallië en Spanje. Ook trad hij streng op tegen oneerlijke ambtenaren. Een grote oorlog tegen de Vandalen in Afrika mislukte echter, zodat de hele vloot vernietigd werd. Toen Majorianus verslagen terugkeerde in Rome, liet Ricimer hem plotseling gevangennemen en vermoorden. Ricimer probeerde toen ene Libius Severus keizer te maken, maar die stierf al weer snel.

 

Leo ILEO I

Keizer 457 t/m 474 (in het oosten)

Keizer Leo was in 401 geboren in Thracië. Toen de oostelijke keizer Theodosius II was gestorven, had generaal Aspar een zekere Marcianus op de troon gezet en met de zus van Theodosius II laten trouwen. Toen Marcianus in 457 stierf regelde Aspar dat Leo keizer werd. Hij liet zich als eerste oostelijke keizer kronen door de Patriarch (een soort paus maar dan in Constantinopel), wat nog eeuwen zo zou blijven. Leo slaagde erin om Aspar uit te schakelen en werd zo de eerste keizer in lange tijd die zelf regeerde, in plaats van dat zijn hoogste generaal dit deed. Ook slaagde hij erin de baas te spelen over de keizer van het westen: hij zette daar in 467 Anthemius op de troon en probeerde samen met hem de Vandalen in Afrika te verslaan. Dat mislukte zo enorm dat Leo met een lege schatkist zat en het westen helemaal bankroet was. Ricimer vermoordde Anthemius en maakte Olybrius keizer, maar Ricimer en Olybrius stierven al snel. De nieuwe generaal Gundobad (ook een Germaan) maakte Glycerius keizer, maar Leo zag dit niet zitten en benoemde Julius Nepos tot westelijke keizer. Toen Leo I in 474 stierf was hij 73.

 

Julius NeposJULIUS NEPOS

Keizer van 474 t/m 475 (in het westen, noemde zich nog keizer tot 480)

Julius Nepos was getrouwd met de nicht van Leo I (Nepos betekent “neef”) en was gouverneur van Dalmatia toen Leo hem in 474 tot keizer van het westen benoemde. Zijn tegenstander Glycerius gaf zich meteen over en werd naar Dalmatia verbannen, waar hij bisschop werd. Tegen die tijd had de westelijke keizer alleen nog macht over Italië en wat stukken van Gallië. Julius Nepos werd al in 475 afgezet door zijn Germaanse generaal Orestes en vluchtte naar Dalmatia. Toch bleef hij zich keizer noemen en stond het oosten nog steeds achter hem. Daar ontmoette hij ook Glycerius weer. Julius Nepos probeerde een paar jaar later om Italië terug te veroveren, maar Glycerius verraadde hem aan koning Odoaker, zodat die hem versloeg. In 480 werd Julius Nepos door zijn eigen soldaten gedood.

 

Romulus AugustulusROMULUS AUGUSTULUS

Keizer van 475 t/m 476 (in het westen, niet erkend door het oosten)

Flavius Romulus was in 461 geboren en de zoon van generaal Orestes. Toen die Julius Nepos verjaagd had, maakte hij Romulus keizer, omdat hijzelf als Germaan geen keizer kon worden. Omdat Romulus pas 14 was (Augustulus betekent “keizertje”) kon Orestes lekker zelf regeren. Maar dat duurde niet lang. Een generaal genaamd Odoaker leidde een opstand van het leger (met daarin vooral Germaanse soldaten). Orestes werd gedood en Romulus Augustulus werd afgezet, waarna Odoaker zich koning van Italië noemde. Romulus werd uit Rome verbannen en leefde nog een tijdje op een landgoed. Wanneer hij gestorven is, is niet bekend.

 

ZenoZENO

Keizer van 474 t/m 491 (in het oosten)

Keizer Zeno was van oorsprong een Isauriër (een volk uit het zuiden van Turkije) en heette eigenlijk Tarasicodissa. Zijn geboortedatum is onbekend. Zeno werd door Leo I op een hoge positie benoemd en trouwde met diens dochter. Hun zoontje werd na de dood van Leo I heel even keizer als Leo II, maar stierf al snel, waarna Zeno keizer werd (al moest hij een tijdje flink knokken met mensen die het er niet mee eens waren). Zeno stond Odoaker toe om bevelhebber en uiteindelijk zelfs koning van Italië te worden. Uiteindelijk was Odoaker zo succesvol dat Zeno vond dat hij teveel praatjes kreeg. Hij stuurde Theodorik de Grote, de koning van de Ostrogoten, met zijn mannen naar Italië om Odoaker te verslaan. Dat lukte. Toen Zeno in 491 stierf was het West-Romeinse rijk verdwenen, maar het oosten zou nog eeuwen blijven bestaan.